Pytanie:
Jaka jest odpowiedzialność spółki i kierującego zakładem w przypadku nie realizowania w terminie decyzji nakazowych wydanych przez Państwową Inspekcję Pracy w następstwie przeprowadzonej kontroli pracodawcy.
Odpowiedź:
Granice zastosowania poszczególnych środków nadzoru inspektora PIP wyznacza rodzaj naruszenia przepisów prawa pracy. Zgodnie z art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (teks jedn. Dz. U. z 2018 r. poz. 623 z późn. zm.), (dalej jako „PIPU”):
„1. W wyniku ustaleń dokonanych w toku kontroli właściwy inspektor pracy:
1) wydaje decyzje, o których mowa w art. 11 pkt 1-4 i pkt 6-7 oraz art. 11a;
2) kieruje wystąpienia i wydaje polecenia, o których mowa w art. 11 pkt 8 i art. 11b;
3) wnosi powództwa oraz wstępuje do postępowania w sprawach, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 11;
4) podejmuje inne działania, jeżeli prawo lub obowiązek ich podjęcia wynika z odrębnych przepisów.”
W przypadku wystąpień podmiot kontrolowany (pracodawca) nie ma żadnego obowiązku co do jego wykonania. Obowiązkiem pracodawcy jest jedynie zawiadomienie inspektora pracy w terminie określonym w wystąpieniu o terminie i sposobie wykonania ujętych w tym dokumencie wniosków. Niedochowanie tego obowiązku nie rodzi jednak żadnych skutków na gruncie PIPU. Konsekwencją w tym przypadku może być jedynie powtórna kontrola PIP sprawdzająca czy pracodawca zastosował się do wystąpienia. Stanowisko takie zajął również Naczelny Sąd Administracyjny, który w postanowieniu z dnia 23 października 2008 r. w wydanym w sprawie o sygn. I OSK 1029/08 wskazał:
„Wystąpienie inspektora pracy nie rodzi żadnego obowiązku po stronie pracodawcy, ani też nie stwarza żadnego uprawnienia po stronie pracownika. Nie ma ono charakteru władczego i pracodawca nie musi się temu wystąpieniu podporządkować. Jego obowiązkiem jest wyłącznie zawiadomienie inspektora pracy w terminie określonym w wystąpieniu o terminie i sposobie wykonania ujętych w wystąpieniu wniosków. Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 roku o Państwowej Inspekcji Pracy (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 404 ze zm.) nie przewiduje żadnej sankcji administracyjnej za nierespektowanie wystąpienia inspektora pracy przez jego adresata. Nie jest też ono poddane egzekucji, więc nie ma wpływu na sytuację prawną strony.”
Inaczej wygląda natomiast sytuacja w przypadku nakazów wydawanych przez inspektora PIP, zgodnie z art. 35 Ustawy:
„1. Podmiot kontrolowany, do którego została skierowana decyzja, o której mowa w art. 11 pkt 1-7 oraz art. 11a, ma obowiązek informowania odpowiedniego organu Państwowej Inspekcji Pracy o jej realizacji z upływem terminów określonych w decyzji.
2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do decyzji i poleceń, o których mowa w art. 34
ust. 4.”
Niewykonanie w wyznaczonym terminie podlegającego wykonaniu nakazu Państwowej Inspekcji pracy stanowi na gruncie przepisów prawa pracy wykroczenie przeciwko prawom pracownika i powoduje po stronie osoby odpowiedzialnej narażenie na karę grzywny w wysokości od 1000 do 30 000 zł (art. 283 par. 2 pkt.7 Kodeksu pracy).
Pracodawca, który nie wykonuje nakazu naraża się również na wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Obowiązki z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi, nakładane w drodze decyzji organów Państwowej Inspekcji Pracy, podlegają obecnie egzekucji administracyjnej na podstawie art. 119 i nast. Ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
W trybie egzekucji administracyjnej egzekwowane są nakazy i decyzje organów Państwowej Inspekcji Pracy:
1) ostateczne, tj. takie, od których nie przysługuje już odwołanie w trybie instancyjnym;
2) wydane na podstawie art. 11 pkt 2–4 i 7 PIPU, podlegające natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy;
3) którym nadano rygor natychmiastowej wykonalności na podstawie art. 108 § 1 KPA.
Zgodnie z ustawą o postępowaniu egzekucyjnym w administracji postępowanie egzekucyjne może być wszczęte dopiero po upływie 7 dni od doręczenia upomnienia. Koszty upomnienia obciążają podmiot kontrolowany (zobowiązanego) i są pobierane przez właściwy urząd skarbowy w trybie egzekucji należności pieniężnych na rzecz okręgowego inspektoratu pracy.
Z kolei sama grzywna w celu przymuszenia może być nakładana kilkakrotnie w tej samej lub wyższej kwocie (art.119 ust. 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji).
Odnosząc się natomiast do nakazania zaprzestania działalności przez inspektora PIP należy wskazać co następuje:
Okręgowy inspektor pracy uprawniony jest do wydania z mocy art. 11 pkt 5 PIPU nakazu „zaprzestania przez zakład pracy lub jego część działalności bądź działalności określonego rodzaju”. Jest to możliwe w sytuacji, gdy zarówno występuje naruszenie przepisów i zasad bhp powodujące zagrożenie życia i zdrowia pracowników, jak również wtedy, gdy uchybienia te nie powodują bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników lub osób fizycznych, jednak stwarzają rzeczywiste zagrożenie dla życia tych osób. Na uwagę zasługuje fakt, że przepisy prawa pracy nie definiują pojęcia „bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników”, jest to pojęcie nieostre. W doktrynie prawa pracy pojęcie „zagrożenie zdrowia i życia” zaliczane jest do tzw. klauzul generalnych. Oznacza sytuację, w której życiu względnie zdrowiu ludzi grozi niebezpieczeństwo. Inspektor Pracy, przeprowadzając kontrolę w zakładzie, ma pewną swobodę oceny, czy w danej sytuacji faktycznej zachodzi takie zagrożenie, czy też nie. Ogólnie rzecz biorąc, należy stwierdzić, że bezpośredniość zagrożenia dla życia i zdrowia pracowników lub innych osób zależy przede wszystkim od tych samych czynników, które powodują wypadki przy pracy w środowisku pracy, np. czynniki mechaniczne, chemiczne, fizyczne czy termiczne, które mogą towarzyszyć wykonywaniu pracy (zły stan maszyn, urządzeń, narzędzi pracy, wysokie stężenie pyłów przemysłowych itp. czynników).
Odpowiedzialność karna:
Kodeks karny reguluje odpowiedzialność osób odpowiadających za stan BHP w zakładzie pracy.
Art. 220 KK
„§ 1. Kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 3. Nie podlega karze sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo.”
Art. 221 KK „Kto wbrew obowiązkowi nie zawiadamia w terminie właściwego organu o wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej albo nie sporządza lub nie przedstawia wymaganej dokumentacji, podlega grzywnie do 180 stawek dziennych albo karze ograniczenia wolności.”
