Pytanie:
Jakie pracodawca ma wobec pracowników obowiązki podczas upałów? Co jest obligatoryjne a co zalecane?
Odpowiedź:
W przypadku wysokich temperatur pracodawca jest obowiązany do dostarczenia pracownikom napojów (wody/ zimna herbata/soki – wedle uznania pracodawcy), obowiązek ten wynika wprost z art. 232 KP. Oprócz regulacji kodeksowej, zastosowanie w przedmiotowej sytuacji znajduje rozporządzenie wydane na podstawie tego przepisu tj. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz. U. Nr 60, poz. 279 z późn. zm.). Par. 4 tego rozporządzenia stanowi:
„1. Pracodawca zapewnia napoje pracownikom zatrudnionym:
1) w warunkach gorącego mikroklimatu, charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25○ C,
2) w warunkach mikroklimatu zimnego, charakteryzującego się wartością wskaźnika siły chłodzącej powietrza (WCl) powyżej 1000,
3) przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10○ C lub powyżej 25○ C,
4) przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet,
5) na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28○ C.
2. Pracodawca zapewnia pracownikom napoje w ilości zaspokajającej potrzeby pracowników, odpowiednio zimne lub gorące w zależności od warunków wykonywania pracy, a w przypadku określonym w ust. 1 pkt 1 – napoje wzbogacone w sole mineralne i witaminy.”
Zgodnie z par. 5 rozporządzenia:
„Stanowiska pracy, na których zatrudnieni pracownicy powinni otrzymywać posiłki i napoje, oraz szczegółowe zasady ich wydawania, a także warunki uzasadniające zapewnienie posiłków w sposób, o którym mowa w § 2 ust. 2, ustala pracodawca w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi, a jeżeli u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa – pracodawca po uzyskaniu opinii przedstawicieli pracowników.”
Cytowane wyżej rozporządzenie nakłada na pracodawcę obowiązek wydawania pracownikom napojów w dniach wykonywania pracy uzasadniających ich wydanie. Napoje powinny być dla pracowników dostępne w ciągu całej zmiany roboczej. Pracodawca nie może zwolnić się z obowiązku wydawania napojów poprzez wypłacenie pracownikom ekwiwalentu za wydawane napoje, ponieważ jest to obowiązek wynikający z przestrzegania przepisów BHP.
Warto także pamiętać, iż konieczność przestrzegania przepisów BHP jest także obowiązkiem pracodawcy względem osób, które świadczą usługi na innej podstawie niż stosunek pracy.
Kolejne (ogólne) obowiązki względem pracodawcy zawarte zostały w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 sierpnia 2003 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Zgodnie z par. 15 tego rozporządzenia:
„1. Pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. W szczególności w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie naturalne i sztuczne, odpowiednią temperaturę, wymianę powietrza oraz zabezpieczenie przed wilgocią, niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem, drganiami oraz innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i uciążliwościami.
2. W pomieszczeniach pracy, w których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia (wysoka temperatura, hałas, drgania, promieniowanie, gazy, pyły, pary itp.) powinny być zastosowane rozwiązania techniczne uniemożliwiające przedostawanie się tych czynników do innych pomieszczeń pracy oraz do pomieszczeń higienicznosanitarnych.
3. Ściany i sufity pomieszczeń pracy, w których wydzielają się substancje szkodliwe dla zdrowia pracowników lub pyły niebezpieczne pod względem wybuchowym, powinny mieć pokrycie ochronne, zabezpieczające przed adsorpcją i gromadzeniem się pyłu oraz powinny być przystosowane do łatwego czyszczenia lub zmywania.
4. Jeżeli ze względu na rodzaj wykonywanych robót lub rodzaj stosowanych urządzeń może zachodzić niebezpieczeństwo wybuchu, stropy, dachy i ściany pomieszczeń pracy powinny być wykonane zgodnie z wymaganiami bezpieczeństwa dla tego rodzaju robót lub znajdujących się tam urządzeń oraz zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi.”
W związku z powyższym zaleca się by pomieszczenia, w których pracownicy świadczą pracę były wyposażone w rolety na oknach (pomieszczenia biurowe), wentylatory/ wiatraki lub klimatyzację (w zależności od potrzeb i możliwości pracodawcy- w przypadku montażu klimatyzacji pracodawca obowiązany jest do jej konserwacji).
Jeżeli chodzi natomiast o nieobowiązkowe działania pracodawcy w trakcie upałów to można tu wymienić:
– ustanowienie przerwy w pracy;
– podjęcie decyzji o skróceniu czasu pracy;
– jeżeli charakter pracy na to pozwala zezwolenie na pracę zdalną.
Na koniec można jeszcze przywołać art. 210 KP uprawniający pracownika do powstrzymania się od wykonywania pracy w przypadku, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom BHP. Niestety przepisy obowiązującego prawa nie regulują precyzyjnie temperatury jaka uprawniałaby pracowników do takiego działania. W par. 30 Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 sierpnia 2003 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy wskazano, że w pomieszczeniach, w których jest wykonywana praca, pracodawca powinien zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy, tj. metod pracy oraz wysiłku fizycznego włożonego do jej wykonania. Jednocześnie przepis ten określa jedynie temperatury minimalne. Maksymalną wysokość temperatury określają natomiast przepisy odnoszące się do zatrudniania młodocianych, zabraniając wykonywania przez te osoby pracy, gdy w pomieszczeniach temperatura powietrza przekracza 30○C, a wilgotność względna powietrza przekracza 65%.
